Narcisme: de noodzaak om bewonderd te worden
Narcisme is een term uit de psychologie. Het is een vorm van gedrag dat wordt gekenmerkt door een obsessie met de persoon zelf, egoïsme, dominantie, ambitie en gebrek aan inlevingsvermogen (empathie). Iemand die narcistisch gedrag vertoont, noemt men een narcist.
Narcisme komt voort uit een gevoel van minderwaardig zijn, niet goed genoeg zijn. Omdat de narcist dit wil compenseren, gaat hij zich beter voordoen dan hij is, waarin hij doorslaat naar het extreme. Hierbij overdrijft hij niet alleen zijn goede eigenschappen en prestaties, maar haalt hij de prestaties van anderen ook naar beneden. Hij staat niet langer stil bij de gevoelens van anderen, gebruikt anderen om zijn eigen doel te bereiken en vindt ook dat hij overal meer recht op heeft dan een ander.
Narcisten willen steeds van andere mensen positieve dingen over zichzelf horen. Ze zijn daardoor voortdurend afhankelijk van de mening van anderen. Zoals zo vaak bij gedragsstoornissen als omschreven en onderzocht in de psychologie, kent ook narcisme vele gradaties. Ieder mens heeft in meer of mindere mate narcistische neigingen die zich uiten in de behoefte om gewaardeerd te worden of door zich anders (beter) voor te doen dan men is. De behoefte om jezelf te profileren en autonoom te zijn is één van de twee fundamentele strevingen van de mens. Opscheppen en ijdelheid zijn daar redelijk onschuldige voorbeelden van. Het wordt pas een probleem (waar anderen zich aan gaan storen) als de betreffende persoon zo weinig gevoel van zelfwaarde heeft dat hij dat op allerlei manieren probeert te compenseren. Dan blijkt de in eerste instantie zo zelfverzekerde persoon opeens een opschepper, een aandachtstrekker en een egoïst, die zichzelf vele malen belangrijker voelt dan de rest.
Een narcistische inslag kan zelfs leiden tot een narcistische persoonlijkheidsstoornis; daar gaan we het hier niet over hebben, omdat deze mensen professionele hulp nodig hebben (die overigens zelden tot succes leidt). Voorbeelden daarvan zijn bijvoorbeeld de bewoners van het Big Brotherhuis die zichzelf belangrijk denken te maken, louter door zich 24 uur per dag, zeven dagen per week, te laten zien aan een zo groot mogelijk publiek. Of neem Pim Fortuyn, die alleen goed functioneerde als hij in het middelpunt stond: Narcissus in extremo. Onze columns gaan over ongewenst of irritant gedrag aan de
biljarttafel en personen met een narcistische inslag herkent u vooral aan de noodzaak om bewonderd te worden en (dus) in het middelpunt van de belangstelling te staan. Hun verhalen zijn altijd overdreven, hun ervaringen sensationeel, hun kinderen geniaal, hun liefdesleven ideaal en hun prestaties boven gemiddeld. Maar oh wee als hun broze zelfbeeld ondermijnd wordt door gebrek aan aandacht, door mindere prestaties van hen zelf of als ze geen voorkeursbehandeling krijgen; dan zijn ze snel gekrenkt, voelen zich onmiddellijk ondergewaardeerd en kunnen er spontaan kwaad, jaloers of depressief van worden. Mensen met een narcistische inslag hebben het vooral zelf heel zwaar, maar kunnen een grote impact hebben op hun omgeving.
De oorzaak van een narcistische inslag valt niet makkelijk vast te stellen, maar heeft waarschijnlijk te maken met nare ervaringen in de jeugd (bijvoorbeeld omdat nooit iemand heeft gezegd dat ze goed zijn), waarbij narcisme wordt ontwikkeld als een soort verdedigingsmechanisme tegen gevoelens van minderwaardigheid. Ook aangeboren eigenschappen als introvertheid kan een oorzaak zijn. Introverte mensen hebben van nature minder behoefte aan contact met anderen en richten zich eerder op zichzelf. Toch zijn er veel narcisten bij wie het ‘emotionele kluizenaarschap’ diep van binnen een gevoel van grote leegte veroorzaakt. Depressiviteit en angst zijn dan ook gevoelens die vaak schuilgaan achter het imponerende masker van een narcist. Een vicieuze cirkel ontstaat: om de leegte maar op te vullen, gaat de narcist meer en meer bewondering zoeken.
- Narcisme is een hardnekkige eigenschap en denk vooral niet dat u met een simpele feedback de narcist op andere gedachten kunt brengen. Vandaar dat we beginnen met een aantal tips om op een handelbare manier om te gaan met personen met een narcistische inslag:
- Lever nooit openlijk kritiek. Ga nooit in gezelschap tegen een narcist in, dat zal hij of zij u nooit vergeven.
- Wil je iets van een narcist gedaan krijgen? Geef hem of haar het idee dat het eigenlijk zijn of haar idee was. Een beetje slijmen helpt.
- Blijf op uw hoede; een narcist speelt spelletjes om jou voor haar of zijn karretje te spannen.
Neem ze zoals ze zijn en denk niet dat je ze kunt veranderen. Narcisten moeten voelen dat ze oké zijn zoals ze zijn; dat is namelijk hun probleem.
Toch eindigen we met een welgemeend advies aan de narcist: heb genoeg aan jezelf. Ben je zelf tevreden over een partij? Mooi, dat is dan genoeg; elke applaus, compliment of waardering van een ander is mooi meegenomen, maar niet noodzakelijk. Mooie bal gemaakt? Mooi, dat levert dus een goed gevoel op en het is volstrekt niet van belang dat een ander dat ook heeft gezien. Jij bent tevreden en dat is genoeg. Alles wat je doet in dit leven moet tot tevredenheid leiden van jezelf; daar heb je in principe geen anderen voor nodig. Wees tevreden met jezelf en het geluk straalt je tegemoet!
