Het DTB-register van de parochialis Sancto Elizabetho Gravienses (oftewel van de Parochie Heilige Elisabeth in Grave). Klik voor vergroting!
Doop, trouw en begraafboeken
TTot aan de invoering van de Burgerlijke Stand in 1811 werden de doop-, trouw- en begraafgegevens van mensen bijgehouden door o.a. de Katholieke kerk in de doop-, trouw- en begraafboeken. Tijdens het Concilie van Trente in 1563 werden parochiepriesters verplicht om doop- en huwelijksregisters te gaan maken. Daarvóór deden ze dat ook al, maar de ene priester deed dat anders dan een andere en sommigen deden het ook helemaal niet.
In België zijn enkele parochieregisters bewaard gebleven, die teruggaan tot het jaar 1334. Het oudste doopboek van Nederland is die van Amsterdam, dat begint in 1564. Het oudste trouwregister, van Deventer, begint zelfs al in 1542.
De doop-, trouw- en begraafboeken moesten in 1811 trouwens ingeleverd worden bij de overheid en dienden als basis voor de nieuwe registers van de burgerlijke stand. Maar aan die verplichting werd niet door iedereen voldaan. Die boeken staan misschien nog ergens bij iemand thuis en de kans dat die boeken voor het nageslacht verloren gaan is levensgroot aanwezig. Overigens bleven de kerken ook na de invoering van de Burgerlijke Stand hun dopen en dergelijke registreren, maar deze werden niet meer gebruikt ten behoeve van de bevolkingsregistratie.
.
Welke DTB registers zijn nog te raadplegen?
Soms zijn DTB-registers verloren gegaan door overstromingen, brand en oorlogen, of werden ze helemaal niet opgesteld. Het Repertorium DTB biedt een overzicht van de registers die er (nog) zijn. Als ze bewaard zijn gebleven, kunt u gaan kijken of ze ook online te vinden zijn.
.
Waar kunt u de DTB registers vinden?
De originelen worden natuurlijk veilig bewaard in de verschillende provinciale archieven, maar gelukkig voor ons zijn ze ook digitaal te raadplegen.
Ik ga zelf altijd naar www.genver.nl en daar selecteer ik eerst de gewenste provincie en op de vervolgpagina zoek ik de plaats op. Achter de plaats wordt aangegeven welke bronnen voor welke jaren in te zien zijn en deze kunt u aanklikken.
Deze bronnen, de DTB, Burgerlijke Stand en alle andere bronnen bevinden zich bijna allemaal op FamilySearch.org. Waarom dan niet meteen rechtstreeks zoeken op FamilySearch, zult u zich afvragen? Omdat Genver het voor u een flink stuk eenvoudiger maakt om de juiste bronnen in te zien.
De genver-website zit overigens vol met reclame, maar daar moet u maar even omheen kijken. Soms wordt er een extra pagina geopend met de website van een of andere winkel en dan is het wel eens lastig om de juiste pagina te vinden.
Op de website wiewaswie.nl kunt u op naam zoeken naar uw voorouders en vaak rechtstreeks naar het gewenste DTB-boek gaan. Maar meestal is het ook een kwestie van zoeken, zoals verderop beschreven.
FamilySearch is overigens een initiatief van de ‘Mormomen’, of beter gezegd van de “Kerk van Jezus Christus van de Heiligen der Laatste Dagen”, die het als hun goddelijke roeping zien om zoveel mogelijk mensen genealogisch in beeld te krijgen, zodat zij postuum gedoopt kunnen worden en zo hen alsnog een leven na de dood te bieden. Of u het nu met de Mormonen eens bent of niet, maar stamboomonderzoekers maken al jarenlang dankbaar gebruik van de door hen verzamelde familiegegevens.
.
Zoeken in Doop-, Trouw- en Begraafboeken
Als u het juiste DTB-boek hebt gevonden, dan is het zoeken naar de juiste pagina met de informatie over uw voorouder. Soms bestaat zo’n boek uit honderden bladzijden en kan het best even duren tot u de pagina gevonden hebt.
In plaats van pagina voor pagina vooruit te gaan, is het beter om zelf het getal in te voeren (en vervolgens op Enter te drukken). Ik ga in eerste instantie met 100 tegelijk omhoog of ik schat ongeveer in waar de betreffende pagina moet zitten. Net zolang totdat ik in de buurt kom van het jaartal van mijn voorouder en dan gaat het steeds met 1 of 2 pagina’s voor- of achteruit, net zolang tot ik het gewenste jaartal zie staan.
Maar dan bent u er nog niet, want vervolgens moet u heel secuur de tekst gaan lezen (en die is meestal in het Latijn), dus het komt regelmatig voor dat u er gewoon overheen leest.
Onderstaand ziet u zo’n pagina, met op 20 november mijn directe voorouder Maria Anna Schrave. Het betreffende jaartal (1772) wordt niet op iedere pagina opnieuw getoond, maar alleen op de eerste pagina van het jaar. Dus het is zaak om eerst het juiste jaartal te vinden en dan steeds een pagina vooruit te gaan naar de juiste datum. Het is af en toe best wel zoeken, maar houdt vol. De beloning is groot als u ineens de naam van uw voorouder ontdekt.
.
Latijnse begrippen in DTB-boeken
Als u onderzoek doet naar doop- trouw- en begraafgegevens van uw voorouders van vóór 1811, dan zult u al gauw tegen een taalprobleem aanlopen. De voertaal die in die DTB boeken wordt gebruikt, is namelijk Latijn. Letterlijk. Onderstaande lijst met Latijnse begrippen kan e.e.a. voor u verduidelijken. Sommige maanden worden bijv. aangeduid met een cijfer en bris erachter, bijv. 7-bris staat voor september, 8-bris staat voor oktober, 9-bris voor november en 10 of X-bris staat voor december. Baptisata est staat voor ‘is gedoopt’ en een zoon of dochter wordt aangeduid met filius of filia. Je moet het maar weten!
.
Doopgegevens van mijn oudouder Joannes van Deurse. De doopdatum is 12 10-bris (12 december 1776). Rechtsbovenaan zien we baptisatis est (is gedoopt) en het betreft een filius (zoon) van Henricus van Deursen en Sophia Thomas Faesse. Conjugis staat voor echtelieden (getrouwd). Patrinis betekent peetouders. Soms kan naast het Latijn ook het schrift voor verwarring zorgen, maar, hoe meer u in de DTB boeken snuffelt, des te gemakkelijker u de termen zult gaan herkennen!
Latijn |
Nederlands |
|
A |
adolecens | jongeman, jongedochter, jongehuwde man, vrouw |
| alias | anders gezegd, genoemd, geheten | |
| ambo | beiden | |
| anno Domini | in het jaar des Heren | |
| annus | jaar | |
| ante | voor, vroeger | |
| avunculus | oom van moederszijde | |
| avus/avia | grootvader, grootmoeder | |
| avus | grootvader, voorouder | |
B |
baptisatus (a) | gedoopt |
C |
circa | ongeveer |
| coelebs | ongehuwd, vrijgezel | |
| confirmatie | gevormden (belijdenis) | |
| coniugis | van de echtgenoot | |
| coniuges | de echtgenoten, gehuwden | |
| coniunx | de echtgeno(o)t(e) | |
| consanguineus | (bloed-)verwant | |
| copulatio(s) | (kerkelijke) huwelijksvoltrekking | |
| cum | met | |
D |
decem/decimus/o | tien/tiende |
| decimononius/o | negentiende | |
| decimoquartus/o | veertiende | |
| decimotertius/o | dertiende | |
| defunctus | overleden, gestorven | |
| denuntiare | (huwelijksgeboden) afkondigen | |
| derelicta | weduwe | |
| desponsare | verloven, uithuwen | |
| dictus | gezegd, geheten, genoemd | |
| dies | dag | |
| discessus | dood (gegaan), weggaan, scheiden | |
| dominus | heer | |
| dum viveret | tijdens zijn leven, toen hij leefde | |
| duo | twee | |
E |
ecclesia | kerk |
| eodem die | op dezelfde dag | |
| eorundum | van dezelfde ouders | |
| ex(e) | uit | |
| extraneus | vreemdeling | |
| extrema unctio | Heilig Oliesel | |
| extremis munitus | van de laatste sacramenten voorzien | |
F |
filius/filia | zoon/dochter |
| filii | van de zoon | |
| frater | broeder | |
G |
gemelli | mannelijke tweelingen |
| gemini (geminae) | tweelingen | |
H |
habitans | inwoner, inwonend |
| hodie | vandaag | |
| hora | uur | |
I |
illegitimus | onwettig |
| in facie ecclesiae | ten overstaan van de kerk | |
| in loco | in de plaats | |
| incerti partis | waarvan de vader onzeker is | |
| incola | inwoner | |
| infans | kind, kleinkind | |
| infantis | van het kind | |
| infantes | kinderen | |
L |
legi(timus/tima) | wettig echtgenoot, kind, rechtmatig |
| loco | in plaats van | |
M |
magister | meester, meerdere |
| maritus(a) | echtgeno(o)t(e) | |
| mater | moeder | |
| matertera | tante van moederszijde | |
| matricularius | koster | |
| matrimonium contrahunt | zij sluiten een huwelijk | |
| mensis | maand | |
| miles(itis) | soldaat | |
| mortuus | gestorven | |
N |
natus | geboren |
| nonus/nono | negen, negende | |
O |
obierunt | zijn overleden |
| obiit | hij/zij overleed | |
| obstetrix | vroedvrouw | |
| octavo/octavus | acht, achtste | |
| ortus | afkomstig | |
P |
pagus | dorp |
| parentes | ouders | |
| partus | pas geboren kind, bevalling | |
| pater | vader | |
| patrinus(ina) | peter, meter | |
| patris | van de vader | |
| patrinis | van de peter | |
| patruus | oom van vaderszijde | |
| post | na | |
| primo | eerste | |
| privigna | stiefdochter | |
| privignus | stiefzoon | |
| pro | voor | |
| proclamatio | afkondiging van het voorgenomen huwelijk | |
| proles naturalis | natuurlijk kind | |
| proles spuria | onwettig kind, bastaard | |
| prae | voor | |
| pridie | gisteren, daags tevoren | |
| primus | eerste, voorste | |
| proles | kinderen | |
| puer | jongen | |
Q |
quattuor/quartus | vier/vierde |
| quartus/decimus | veertiende | |
| quondam | eens, vroeger | |
| quinque/quintus(o) | vijf/vijfde | |
| quintus decimus | vijftiende | |
S |
secundo | tweede |
| sepultus | begraven | |
| septem/septimus(o) | zeven/zevende | |
| septimus decimus | zeventiende | |
| sex, sexto, sextus | zes/zesde | |
| sextus decimus | zestiende | |
| sexus | geslacht | |
| sine sacramentis | zonder sacramenten | |
| solvit | heeft betaald | |
| soror | zuster | |
| sororius | zwager, van de zuster, zwagerman | |
| sponsus (a) | aanstaande bruidegom, verloofde | |
| spurius | onecht, bastaard | |
| sub | onder, omstreeks | |
| susc.(eptor) | doopheffer | |
T |
tres/tertio/tertius | drie/derde |
| testes | getuigen | |
| tricesima | dertig | |
| tricesima prima | eenendertig | |
U |
undecimus(o) | elf |
| unus | een | |
| ut supra | als hierboven (staat beschreven) | |
| uxor | echtgeno(o)t(e) | |
| vero | waarachtig | |
V |
verso | op de achterkant van het blad |
| vidua (uus) | weduwe, weduwenaar | |
| vicesimus | twintigste | |
| viginti | twintig | |
| vir | man | |
| virgo | maagd, ongetrouwde vrouw, non |
.
Genealogisch woordenboek
Mocht het woord dat u zoekt niet in bovenstaande lijst staan, probeer dan eens het ‘Genealogisch woordenboek’. Wijlen André Dumont uit Oss heeft een verzameling van woorden en begrippen met hun betekenis aangelegd die in allerlei genealogische bronnen voorkomen, zoals in de doop-, trouw- en begraafboeken, schepenakten en rechtbankverslagen. Het hele bestand omvat nu meer dan 23.000 woorden met hun betekenis. Alle woorden zijn overgenomen zoals ze in de originele teksten voorkomen.
stamboom stamboomonderzoek genealogie
.
Oude schrijfwijze
Naast dat de schrijftaal vaak Latijn is, zal ook de schrijfwijze van bepaalde letters u parten kunnen spelen. Een simpel voorbeeld is de zogenaamde “lange-s”, die door mij steevast als de letter “f” werd gezien. Op onderstaande afbeelding ziet u alle letters van het alfabet en de variaties, zoals die in de 17e eeuwse DTB-boeken werden geschreven.
De schrijfwijze rond 1600
Wellicht is het prachtige boekwerkje van W. Bogtman met “Het Nederlandsche handschrift rond 1600” een uitkomst voor u. In het eerste gedeelte van het boekje somt hij alle mogeljike woorden op en in het tweede gedeelte heeft hij al die woorden uit het oude schrift vertaald en voor ons omgezet naar leesbare tekst.
- Download “Het Nederlandsche handschrift rond 1600”
- Klik hier om een herdruk van het boekje te bestellen
.
Wat staat daer?
Sinds kort is er een leuke website waar u kunt testen hoe goed u de oude teksten kunt lezen. Dat doen ze met verschillende kleine proeven van steeds 10 woorden of teksten, met bijv. beroepen en functies, plaatsen en plekken, en woorden uit de 19e, 18e, 17e en 16e eeuw.
Erg leuk om te doen en zeer leerzaam: watstaatdaer.nl
Daarnaast is er een prima forum beschikbaar, waar u anderen kunt vragen om u te helpen met door u gevonden teksten. Dat doen ze graag en al doende leert u er ook weer van.
.