Jan Hondong Pionier in de lucht
Jacobus Johannes Hondong, zoals zijn volledige naam luidt, werd geboren in Grave op 10 juli 1893. Hij groeide op in “De Graaf” en ging er bij de Fraters op school. Hij bracht zijn jeugd door in het ouderlijk huis aan de Hoofdschestraat 14. Helaas staat dit pand er niet meer. Het moest eind jaren zestig plaatsmaken voor een winkelgalerij waar nu de Mitra is gevestigd.
Jan Hondong begon in 1914 zijn loopbaan bij de Koninklijke Landmacht, werd sergeant en kwam in Ede in garnizoen. Van daaruit solliciteerde hij bij de militaire luchtvaart en werd na zijn aanname gestationeerd op de ‘Vliegwei’ van Soesterberg, waar hij in februari 1920 zijn vliegbrevet haalde. Ervaring deed hij op met o.a. de C1 die toen deel uitmaakte van de militaire luchtvloot.
In 1923 kreeg hij een tijdelijk dienstverband bij de KLM, waarna in februari 1925 zijn vaste aanstelling volgde. Het ‘Schipholse Vliegkamp’ werd zijn thuishaven. Zijn loopbaan als piloot begon hij in een Fokker F-3. Na 9 jaar verzorgde hij in een F-20 de vliegdienst op Berlijn, terwijl hij in november 1929 als gezagvoerder zijn eerste (Kerst)vlucht naar Nederlands Oost-Indië maakte. Maar wereldnieuws werden Jan Hondong en de Fokker F-XVIII met als registratie PH-AIS ‘Snip’, door de pioniersvlucht van Amsterdam naar Paramaribo naar Curaçao. Zo werd Jan Hondong de eerste gezagvoerder van de KLM die de Atlantische Oceaan overstak.
Op 30 Mei 1935 werd Jan Hondong in Grave groots onthaald en gehuldigd, terwijl hij daarvoor onderscheiden was met het ridderschap in de Orde van Oranje Nassau en door de Venezolaanse regering als Officier in de Orde van Simon Bolivar. Aan Hondong dankt Grave ook ettelijke luchtfoto’s. Deze maakte hij tijdens de vele ‘rondjes’ (mede bedoeld om zijn ouders te begroeten) die hij boven het stadje maakte als hij terugkeerde van een buitenlandse trip.
In de jaren vijftig was Hondong inspecteur op de nieuwe luchtwegen naar het Midden-Oosten en de laatste jaren voor zijn pensionering belast met de verkeersleiding op Schiphol. Na 32 dienstjaren bij de KLM ging Jan Hondong in februari 1955 met een welverdiend pensioen. Grave heeft hij nooit kunnen vergeten en vereerde het regelmatig met een bezoek of regelde bijvoorbeeld voor de misdienaars van de Elisabethkerk een rondleiding op Schiphol. Hij bleef echter in het westen van Nederland wonen en overleed op 14 juni 1968 te Leiden in de wetenschap Grave op de kaart te hebben gezet. Iets waarvoor Grave en haar bewoners hem door deze collage (hoek Hoofdschestraat/Bagijnenstraat) willen eren.
De vlucht van de Snip (15 t/m 23 December 1934)
Eind 1933 werd bekend dat de KLM ter gelegenheid van het driehonderdjarig bestaan van de betrekkingen tussen Curaçao en Nederland een speciale vlucht naar de West zou uitvoeren. De Fokker F-XVIII, met als registratie PH-AIS ‘Snip’, mocht deze kerstvlucht gaan maken. De bemanning bestond uit gezagvoerder J.J. Hondong, eerste officier/navigator J.J. van Balkom, tweede navigator en radiotelegrafist S. van der Molen en boordwerktuigkundige L.D. Stolk.
Nog nooit was de Atlantische Oceaan rechtstreeks naar Parimaribo overgestoken. Vanaf Porto Praia op de Kaapverdische Eilanden moest een afstand van 3.612 kilometer over niets anders dan water worden afgelegd. Alles werd gedaan om vliegtuig en bemanning zo goed mogelijk uit te rusten. Zo werd het vliegtuig ontdaan van allerlei ballast om 3500 liter extra brandstof mee te kunnen nemen, en werden er nieuwe motoren en een radio-installatie geplaatst. Als extra veiligheidsmaatregel stuurde de KNSM twee schepen naar het gebied halverwege de vluchtroute. Ook een onderzeeër, de Hr. Ms. K-18, bleef standby om weerberichten door te seinen en te helpen ingeval van nood. Op 14 december werd de Kerstpost ingeladen: 26.521 brieven en pakjes. Ondanks het slechte weer en het late uur was er een groot aantal mensen naar Schiphol gekomen om de Snip en haar bemanning uit te zwaaien.
Op 15 december 1934 om 00.10 uur begon de vlucht. Via tussenstops in Marseille, Alicante en Casablanca landde het vliegtuig 17 december om 12.00 uur op Porto Praia. De bemanning kon hier een paar dagen uitrusten en het vliegtuig werd aan een laatste controle onderworpen. De tanks werden gevuld met 5450 liter brandstof en 180 liter olie.
Op 19 december om 19.00 uur vertrok de Snip voor de grote oversteek! Bijna 6 uur later vloog het vliegtuig over de K-18, waarvan de bemanning naar het dek holde om het motorgeronk en de navigatielichten waar te nemen. Op 20 december landde de Snip op vliegveld Zanderij. De vliegtijd bedroeg 15 uur en 5 minuten over een traject van hemelsbreed 3.300 km, met een kruissnelheid van 220 km. Per uur. De bemanning werd feestelijk ontvangen in Paramaribo.
Op 22 december vertrok men naar het vliegveld La Guaira in Venezuela. Naast de post vervoerde het vliegtuig nu ook 2 passagiers voor Curaçao, die een niet erg comfortabele vlucht beleefden tussen de brandstoftanks. Het laatste traject naar Curaçao werd dezelfde dag afgelegd. Duizenden mensen stonden de Snip daar op te wachten. Ook de Gouverneur begroette de bemanning en deelde hen mede dat Koningin Wilhelmina hen Koninklijk had onderscheiden. 
De volgende dag werd nog een vlucht gemaakt naar Aruba en bereikte de laatste Kerstpost haar bestemming.
De totale reis duurde 7 dagen, 19 uur en 20 minuten. De vliegtijd was totaal 54 uur en 27 minuten terwijl de afstand 10.488 km. Bedroeg. De uiteindelijke kosten bedroegen f 32.342,- terwijl de post f 27.398,- opbracht.
Bij terugkeer op Curaçao werd meteen begonnen met het ombouwen van het toestel tot passagiersvliegtuig, dat dienst zou gaan doen in het Caraïbisch gebied. Zo kreeg de KLM haar eerste vliegtuig in de West en bleef haar bemanning daar vliegen. Dat was de reden waarom Jan Hondong pas op 30 mei 1935 in Grave kon worden gehuldigd. De Snip is na 65 jaar nog steeds te bewonderen in het Curaçaos Museum!
Bronnen o.a.:
Tekst: maquette hoek Hoofdschestraat/Bagijnenstraat Grave.
Foto Hato-monument: Joop van Dijk, Amersfoort
Afbeelding Pelikaan: schilder/tekenaar Thijs Postma
Een blijvend gedenkteken voor Gravenaar Jan Hondong
Op zaterdag 18 mei 2002 werd een schitterend gedenkteken onthuld ter ere van de Graafse vliegpionier Jan Hondong en zijn gedenkwaardige kerstvlucht van 1934. De familie Hondong was met een bijzonder grote afvaardiging naar Grave gekomen om de onthulling bij te wonen. En niet voor niets, want de ontwerper, beeldend kunstenaar Jan Ketterings, heeft er iets bijzonders van gemaakt
Op het bronzen gedenkteken zien we Jan Hondong afgebeeld omgeven door de St. Elisabethkerk, zijn ouderlijke woning, de Graafse brug en achter zijn hoofd de Snip, PH-AIS. Ook de gevlogen route is op het bronzen beeld te zien. De tekst, onderaan in het midden, luidt als volgt:
“JAN HONDONG
LUCHTVAARTPIONIER
WOONDE HIER.
GEZAGVOERDER
PH-AIS SNIP
KERSTPOSTVLUCHT 1934
AMSTERDAM-CURACAO”
Bouwmodel van de Snip
Bent u goed met schaar, lijm en papier? Knutsel dan zelf een Fokker XVIII “Snip” in elkaar.
Wat vliegt er nu boven Grave?
De pioniervluchten van o.a. Jan Hondong hebben er voor gezorgd dat vliegen naar de andere kant van de wereld heel gewoon is geworden. Dagelijks zien we de strepen in de lucht en vraagt u zich waarschijnlijk af wat dat voor een toestel is en waar al die passagiers wel niet naar toe gaan. Bekijk het op onderstaande kaart. Klik op een vliegtuig voor meer informatie.
